Eλληνικός Ποιμενικός (Canis familiaris)


Στο πλαίσιο της πρόληψης και της μείωσης των ζημιών που προκαλούν οι αρκούδες και οι λύκοι στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ εκτρέφει, από το 1998, ελληνικούς ποιμενικούς σκύλους και τους χορηγεί δωρεάν σε κτηνοτρόφους των οποίων τα κοπάδια βόσκουν σε ορεινές περιοχές που αποτελούν το βιότοπο των μεγάλων σαρκοφάγων ζώων.  Ο ελληνικός ποιμενικός σκύλος εκτρέφεται αιώνες τώρα, κυρίως για τη φύλαξη κοπαδιών, στις ορεινές περιοχές της χώρας μας. Η προσαρμογή του ελληνικού ποιμενικού στις αντίξοες συνθήκες της ορεινής κτηνοτροφίας, με την πάροδο των αιώνων του έδωσε την δυνατότητα να διαμορφώσει ορισμένα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν πολύτιμο και αναντικατάστατο φύλακα, ικανό να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις μεγάλων σαρκοφάγων, όπως η αρκούδα και ο λύκος.  Σήμερα, με την εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας και την εγκατάλειψη της υπαίθρου από τους κατοίκους της, η παραδοσιακή αυτή ελληνική φυλή σκύλων κινδυνεύει με εξαφάνιση.

Χαρακτηριστικά

Ο ελληνικός ποιμενικός (Canis familiaris) ανήκει στην οικογένεια  των Κυνοειδών και κατατάσσεται στις μολοσοειδείς φυλές σκύλων ποιμενικού τύπου. Η σωματική διάπλαση του ελληνικού ποιμενικού και τα άλλα χαρακτηριστικά του είναι άριστα προσαρμοσμένα στο περιβάλλον που ζει και τη χρησιμότητά του. Τα άτομα της φυλής εμφανίζουν έντονο σεξουαλικό διμορφισμό (τα αρσενικά και τα θηλυκά ζώα διαφέρουν μεταξύ τους).  Το ύψος του κυμαίνεται από 60 έως 75εκ. (στο ακρώμιο). Το σώμα είναι ισχυρό με καλή μυική ανάπτυξη και φαρδιά ράχη. Το βάρος του είναι ανάλογο του ύψους και του φύλου (35-55 κιλά). Έχει θώρακα βαθύ και ευρύ και το κεφάλι του σκύλου είναι ογκώδες με αναλογία ρύγχους κρανίου 2:3. Τα αυτιά του εκφύονται στο ύψος των ματιών, είναι τριγωνικά, μετρίου μεγέθους και κρέμονται στα πλάγια του κεφαλιού. Ο λαιμός του είναι ισχυρός και φαρδύς.  Η ουρά μπορεί να είναι μακριά ή μέτριου μήκους.  Το τρίχωμά του είναι πυκνό με διπλό μανδύα, για να το προστατεύει από τις ακραίες καιρικές συνθήκες και εμφανίζεται σε δύο ποικιλίες, ημίμακρο ή μακρύ. Τα αρσενικά εμφανίζουν επιπλέον χαίτη. Το τρίχωμα του ελληνικού ποιμενικού μπορεί να έχει χρώμα λευκό, μαύρο, καστανόμαυρο ραβδωτό, καστανό και υπόξανθο όταν το τρίχωμα είναι μονόχρωμο, ενώ συχνότερα είναι ποικιλόχρωμο.

Ο ελληνικός ποιμενικός διαθέτει άριστη όσφρηση, όραση και ακοή που σε συνδυασμό με τη ρωμαλέα του διάπλαση και τον χαρακτήρα του, το καθιστά ιδανικό σκύλο φύλαξης.  Στον ποιμενικό χαρακτήρα του ζώου παρατηρείται η ανεξαρτησία δράσης, η υψηλή αίσθηση του ζωτικού χώρου, το έντονα αναπτυγμένο ένστικτο προστασίας στο κοπάδι, η επιθετικότητα προς τα άγρια ζώα, το θάρρος, η πίστη στην ομάδα και η αφοσίωση στον τσομπάνη.  Η προστατευτική συμπεριφορά του ελληνικού ποιμενικού σκύλου είναι ενστικτώδης, ωστόσο για το σκοπό αυτό πρέπει να εκπαιδεύεται από τον κτηνοτρόφο, σε νεαρή ακόμη ηλικία. Από τους πρώτους μήνες της ανάπτυξής του, προσαρμόζεται εύκολα στην καθημερινή διαβίωση του κοπαδιού, κινείται ελεύθερα χωρίς να ενοχλεί τα ζώα, ενώ σύντομα αναπτύσσει μαζί τους σχέσεις συμβίωσης και ένστικτο προστασίας.

Κίνδυνοι που απειλούν τη φυλή

Παρά την ιδιαίτερη γεωμορφολογία της χώρας μας,  που αποτέλεσε φυσικό εμπόδιο στην επιμειξία της φυλής του ελληνικού ποιμενικού σκύλου για εικοσιτέσσερεις αιώνες στον ελλαδικό χώρο, ελάχιστα άτομα καθαρόαιμων ελληνικών ποιμενικών σκύλων έχουν απομείνει σήμερα.

    * Οι σχετικά πρόσφατες κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις στην ελληνική ύπαιθρο προκάλεσαν αλλαγές στη μορφή της κτηνοτροφίας.
    * Η εφαρμογή νέων μεθόδων άσκησης της σύγχρονης κτηνοτροφίας, η μείωση της νομαδικής κτηνοτροφίας και η τάση εκσυγχρονισμού και βιομηχανοποίησης του κτηνοτροφικού κεφαλαίου, απομάκρυναν σταδιακά τους κτηνοτρόφους από τους  παραδοσιακούς κανόνες κτηνοτροφίας.
    * Η εντατικοποίηση της παραγωγής σε ζωοκομικά προιόντα έδωσε τα κίνητρα για τη σύσταση μικρότερων κοπαδιών, με μεγαλύτερη παραγωγικότητα, που εντοπίζονται κοντά σε κατοικημένες ή ακόμη και αστικές περιοχές, μακριά από τις δυσμενείς  και ζημιογόνες, για το κτηνοτροφικό κεφάλαιο, συνθήκες του ορεινού περιβάλλοντος.
    * Η σκόπιμη ή τυχαία διασταύρωση των σκύλων της φυλής ελληνικός ποιμενικός με άλλες φυλές οδήγησε σε ανεξέλεγκτες διασταυρώσεις που αλλοίωσαν τα χαρακτηριστικά των σκύλων σε πολλές περιοχές απομακρύνοντάς τα από το παραδοσιακό πρότυπο. Τα ζώα που προήλθαν από επιμιξίες έχασαν σταδιακά τις ικανότητές που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική φύλαξη των κοπαδιών.

Δράσεις αποκατάστασης και επαναδιάδοσης της φυλής

Καθώς ελάχιστα άτομα καθαρόαιμων ελληνικών ποιμενικών σκύλων έχουν απομείνει στις μέρες μας, κρίνεται αναγκαία η συστηματική προσπάθεια για τη διατήρηση και την επαναφορά της φυλής.  Με την πεποίθηση αυτή και στο πλαίσιο της προστασίας και διατήρησης της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, με την επιστημονική συμβολή του κτηνίατρου Χ. Δρίβα, δραστηριοποιείται για την αποκατάσταση και επαναδιάδοση της φυλής, με την εκτροφή και χορήγηση ελληνικών ποιμενικών σκύλων σε κτηνοτρόφους των περιοχών, όπου υπάρχει παρουσία αρκούδας και λύκου, ως μέτρο πρόληψης των ζημιών που προκαλούν τα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο.

Για την εφαρμογή αυτού του πιλοτικού μέτρου, δημιουργήθηκε, το 1998, εκτροφείο ελληνικών ποιμενικών σκύλων, στο Γιαννακοχώρι της Νάουσας, με ειδικά διαμορφωμένους χώρους και μόνιμη παρουσία φροντιστών και κτηνιάτρου, όπου με την ελεγχόμενη αναπαραγωγή από καθαρόαιμους γεννήτορες διασφαλίστηκε η διατήρηση της φυλής. Παράλληλα, τα κουτάβια των ελληνικών ποιμενικών εκπαιδεύονταν ως σκύλοι φύλαξης κοπαδιών πριν τη μεταφορά τους στις κτηνοτροφικές μονάδες. Το εκτροφείο σήμερα λειτουργεί στον Αετό της Φλώρινας όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Περιβαλλοντικού Κέντρου του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ. Το εκτροφείο δημιουργήθηκε με συγχρηματοδότηση του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού μέσου Life-Φύση και μέσω των προγραμμάτων ΑΡΚΤΟΣ, ΛΥΚΟΣ και ΓΡΑΜΜΟΣ–ΡΟΔΟΠΗ που συντόνισε και υλοποίησε ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ.  Μέχρι σήμερα έχουν χορηγηθεί 200 περίπου ελληνικοί ποιμενικοί σκύλοι σε κτηνοτρόφους.

Οι κτηνοτρόφοι των ορεινών περιοχών δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο για την απόκτηση ελληνικού ποιμενικού ως σκύλου φύλαξης των κοπαδιών τους, όσο και για τη στήριξη των άλλων δράσεων διατήρησης και επαναφοράς της φυλής. Η ζήτηση υπερκαλύπτει κατά πολύ την προσφορά, με αποτέλεσμα τη δημιουργία λίστας αναμονής και τη θέσπιση αυστηρών κριτηρίων για τους ανάδοχους κτηνοτρόφους.